Μαθησιακές Δυσκολίες και η σημασία της Επαναφοίτησης στο Νηπιαγωγείο

Εισαγωγή
Η προσχολική ηλικία αποτελεί μια περίοδο καθοριστικής
σημασίας για τη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική
ανάπτυξη των παιδιών. Μέσα στο περιβάλλον του νηπιαγωγείου,
το παιδί έρχεται για πρώτη φορά σε συστηματική επαφή με τη
μάθηση, τη συνεργασία και την ομαδικότητα. Ωστόσο, δεν είναι
όλα τα παιδιά έτοιμα να ανταποκριθούν στον ίδιο βαθμό στις
απαιτήσεις αυτής της νέας συνθήκης. Κάποια παρουσιάζουν
δυσκολίες που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο
αντιλαμβάνονται, μαθαίνουν και επικοινωνούν. Οι δυσκολίες
αυτές, γνωστές ως μαθησιακές δυσκολίες, χρειάζονται έγκαιρη
αναγνώριση και υποστήριξη, ώστε το παιδί να αποκτήσει τις
απαραίτητες δεξιότητες πριν τη μετάβασή του στο Δημοτικό.
Τι είναι οι μαθησιακές δυσκολίες στην προσχολική
ηλικία
Ο όρος «μαθησιακές δυσκολίες» αναφέρεται σε ένα σύνολο
δυσκολιών που εμποδίζουν την αποτελεσματική απόκτηση,
επεξεργασία ή χρήση γνώσεων και δεξιοτήτων. Στην προσχολική
ηλικία, οι δυσκολίες αυτές δεν ταυτίζονται με τις επίσημες
διαγνώσεις που γίνονται αργότερα, όπως η δυσλεξία ή η
δυσαριθμησία, αλλά εκδηλώνονται με πρώιμα σημάδια που μπορούν
να προειδοποιήσουν τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς.
Μερικά από αυτά τα πρώιμα σημάδια μπορεί να είναι:
– Πιθανή δυσχέρεια στο λόγο και στην εκφορά πολυσύλλαβων
λέξεων ή/και περιορισμένο λεξιλόγιο.
– Δυσκολία στη μνήμη, στη συγκέντρωση και στην εκτέλεση
οδηγιών.
– Αδυναμία στην αναγνώριση σχημάτων, χρωμάτων, ρυθμών ή
συμβόλων.
– Αδεξιότητα στην κίνηση (λεπτή και αδρή).
– Δυσκολίες στην εκμάθηση όλων των προ- μαθηματικών
εννοιών (π.χ σύγκριση ποσοτήτων, σύγκριση μεγεθών).
– Δυσκολία με τις χρονικές έννοιες (σήμερα, χθες, αύριο
κ.α.) αλλά και στην εκμάθηση των ημερών/ μηνών/ εποχών/
του χρόνου.
– Δυσκολία στην εκμάθηση των γραφημάτων και των
αντίστοιχων φωνημάτων τους (π.χ το α έχει τη
συγκεκριμένη και σταθερή απόδοση του ήχου του).

Αυτά τα στοιχεία δεν αποτελούν από μόνα τους αιτία ανησυχίας,
αλλά δείκτες που χρειάζονται παρακολούθηση, ώστε να
παρέμβουμε εγκαίρως με τον κατάλληλο παιδαγωγικό τρόπο.

Ο ρόλος του Νηπιαγωγείου στην πρόληψη και την
υποστήριξη των μαθητών
Το Νηπιαγωγείο αποτελεί τον πρώτο κρίκο της θεσμικής
υποχρεωτικής και οργανωμένης εκπαίδευσης και ταυτόχρονα ένα
περιβάλλον ασφάλειας, αποδοχής και ενίσχυσης. Ο ρόλος της/του
νηπιαγωγού είναι καθοριστικός, καθώς μέσα από τη συστηματική
παρατήρηση μπορεί να εντοπίσει πιθανές δυσκολίες και να
δημιουργήσει ευκαιρίες μάθησης που ανταποκρίνονται στις
ανάγκες κάθε παιδιού.
Η εκπαιδευτική διαδικασία στηρίζεται στο παιχνίδι, το οποίο
είναι το φυσικό μέσο μάθησης των παιδιών. Μέσα από
δημιουργικές δραστηριότητες, οι μαθητές καλλιεργούν τη
γλώσσα, τη φαντασία, τη μνήμη, την κινητικότητα και την
κοινωνικότητά τους. Παράλληλα, μαθαίνουν να ρυθμίζουν τη
συμπεριφορά τους, να συνεργάζονται και να εκφράζονται με
τρόπους που ενισχύουν τη συναισθηματική τους ανάπτυξη.
Όταν εντοπίζονται ενδείξεις μαθησιακών δυσκολιών, ο/η
νηπιαγωγός συνεργάζεται με τους γονείς και, όπου χρειάζεται,
με ειδικούς επαγγελματίες (λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή,
ειδικό παιδαγωγό). Η συνεργατική αυτή προσέγγιση εξασφαλίζει
την ολόπλευρη υποστήριξη του παιδιού, σεβόμενη τον ρυθμό και
τις ιδιαιτερότητές του.

Πότε συστήνεται η επαναφοίτηση στο Νηπιαγωγείο;
Η απόφαση για επαναφοίτηση στο Νηπιαγωγείο είναι μια σοβαρή
και πολυπαραγοντική παιδαγωγική επιλογή, που απαιτεί τη
συνεργασία εκπαιδευτικών, γονέων και ειδικών. Δεν λαμβάνεται
βιαστικά ούτε βασίζεται σε μεμονωμένα περιστατικά, αλλά στη
συνολική εικόνα του παιδιού και στην πορεία του μέσα στη
σχολική χρονιά. Στόχος δεν είναι η «παράταση» της φοίτησης,
αλλά η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών ώστε το παιδί να
αναπτυχθεί ολόπλευρα και να είναι έτοιμο για τη μετάβαση στο
Δημοτικό.
Αρχικά η επαναφοίτηση συστήνεται όταν το παιδί δεν έχει
κατακτήσει τις απαραίτητες γνωστικές, γλωσσικές, κινητικές ή
κοινωνικές δεξιότητες που απαιτούνται για να ανταποκριθεί
στις απαιτήσεις της επόμενης βαθμίδας.
Μπορεί, για παράδειγμα, να δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί για
αρκετή ώρα, να ολοκληρώσει δραστηριότητες, να εκφραστεί
λεκτικά με σαφήνεια ή να αναγνωρίσει βασικές έννοιες (π.χ.
χρώματα, σχήματα, ποσότητες). Η επαναφοίτηση δίνει τον
απαραίτητο χρόνο ωρίμανσης, ώστε το παιδί να αναπτύξει

σταδιακά αυτές τις δεξιότητες μέσα σε ένα γνώριμο και
υποστηρικτικό περιβάλλον.
Επιπλέον, σε ορισμένα παιδιά παρατηρούνται γενικές
αναπτυξιακές δυσκολίες ή ειδικές αναπτυξιακές διαταραχές
(όπως διαταραχές λόγου, κινητικού συντονισμού ή προσοχής). Σε
αυτές τις περιπτώσεις, η επαναφοίτηση λειτουργεί ενισχυτικά,
καθώς προσφέρει περισσότερο χρόνο για παρέμβαση,
εξατομικευμένη υποστήριξη και παρακολούθηση από ειδικούς. Η
συνέχιση της φοίτησης στο Νηπιαγωγείο επιτρέπει στο παιδί να
αναπτύξει βασικές δεξιότητες με ρυθμό που συμβαδίζει με τις
δυνατότητές του, χωρίς να βιώνει πίεση ή αποτυχία.
Παράλληλα, κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην
κοινωνική ένταξη, τη ρύθμιση των συναισθημάτων ή την ανάπτυξη
αυτοπεποίθησης. Αν ένα παιδί είναι ιδιαίτερα εσωστρεφές,
δυσκολεύεται να αποδεχθεί κανόνες, να συνεργαστεί ή να
διαχειριστεί απογοητεύσεις, τότε μια τρίτη χρονιά στο
Νηπιαγωγείο μπορεί να λειτουργήσει σταθεροποιητικά. Το παιδί
θα έχει έτσι την ευκαιρία να βιώσει επαναλαμβανόμενες
επιτυχίες, να καλλιεργήσει την αυτοεκτίμησή του και να
ενταχθεί ομαλά στην ομάδα.
Τέλος, να σημειώσουμε πως σε κάποιες περιπτώσεις, εξωγενείς
παράγοντες όπως η αλλαγή περιβάλλοντος, μια απώλεια, ένα
διαζύγιο ή άλλες στρεσογόνες καταστάσεις μπορεί να επηρεάσουν
την προσαρμογή του παιδιού.
Η επαναφοίτηση τότε δίνει περισσότερο χρόνο σταθερότητας και
συναισθηματικής ενδυνάμωσης, βοηθώντας το παιδί να ξαναβρεί
την ψυχική του ισορροπία και να νιώσει ασφάλεια στο σχολείο.
Η τελική απόφαση για επαναφοίτηση πρέπει να βασίζεται στην
παιδαγωγική αξιολόγηση, στην παρατήρηση της εξέλιξης του
παιδιού μέσα στη χρονιά, αλλά και στη συναίνεση των γονέων,
με γνώμονα πάντα το συμφέρον του παιδιού. Όταν η επαναφοίτηση
αντιμετωπίζεται με ευαισθησία και σωστή παιδαγωγική
προσέγγιση, μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο θεμέλιο για τη
μελλοντική πρόοδο του νηπίου.
Η παιδαγωγική και κοινωνική διάσταση της επαναφοίτησης
Πέρα από το καθαρά μαθησιακό σκέλος, η επαναφοίτηση συμβάλλει
σημαντικά και στη κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη του
παιδιού. Του δίνει χρόνο να ενταχθεί με ασφάλεια στην ομάδα,
να καλλιεργήσει δεξιότητες αυτορρύθμισης και να αποκτήσει
θετική στάση απέναντι στη μάθηση.
Από κοινωνικής πλευράς, είναι σημαντικό να καλλιεργείται η
αντίληψη της αποδοχής αυτής της διαδικασίας από γονείς και
εκπαιδευτικούς. Όταν το παιδί αισθανθεί ότι η επαναφοίτηση
δεν είναι αποτυχία ή τιμωρία αλλά στήριξη, τότε η εμπειρία
αυτή λειτουργεί θεραπευτικά και ενισχυτικά για τη μελλοντική
του εξέλιξη.

Συμπεράσματα
Οι μαθησιακές δυσκολίες αποτελούν ένα φυσικό κομμάτι της
εκπαιδευτικής πορείας πολλών παιδιών. Όταν αναγνωρίζονται
έγκαιρα και αντιμετωπίζονται με παιδαγωγική ευαισθησία,
μπορούν να μετατραπούν σε ευκαιρίες ανάπτυξης.
Η επαναφοίτηση στο Νηπιαγωγείο, όταν γίνεται με κριτήριο το
συμφέρον του παιδιού, προσφέρει ένα πολύτιμο «δώρο χρόνου» —
χρόνο για ωρίμανση, ενίσχυση δεξιοτήτων και θεμελίωση μιας
θετικής σχέσης με τη μάθηση. Το Νηπιαγωγείο, ως πρώτος κρίκος
της εκπαιδευτικής αλυσίδας, έχει τη δύναμη να στηρίξει
ουσιαστικά κάθε παιδί, ώστε να προχωρήσει στο Δημοτικό με
σιγουριά, αυτοπεποίθηση και χαρά.