Βρέφη και αισθητηριακή ολοκλήρωση: Όσα κάθε νέος γονιός πρέπει να ξέρει

“Το πιο σημαντικό πράγμα στην επικοινωνία είναι να ακούς αυτό που δεν λέγεται”

Peter F. Drucker (2010)

Η όραση, η όσφρηση, η αφή, η ακοή και η γεύση αποτελούν τις πέντε βασικές αισθήσεις μας. Υπάρχουν επίσης και κάποιες που δεν αναφέρονται συχνά, όπως είναι η αίσθηση της ισορροπίας (αιθουσαία), η αίσθηση των μελών του σώματος και των κινήσεών τους (ιδιοδεκτικότητα), η ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε την εσωτερική φυσιολογία του σώματός μας, (π.χ. την αναπνοή ή την αλλαγή του ρυθμού της καρδιάς μας), η ενδοδεκτικότητα.

Γιατί είναι τόσο σημαντικές οι αισθήσεις;

-Υποστηρίζουν το πρώιμο δεσμό του ανθρώπου με το περιβάλλον.
-Μας κρατούν ασφαλείς.
-Αποτελούν “πηγή τροφής” για τον εγκέφαλο. Μας προτρέπουν να εξερευνήσουμε και να αναπτύξουμε δεξιότητες.
-Μας ενημερώνουν για το πώς νιώθουμε, να δημιουργούμε & να αναπτύσσουμε μνήμες κ.α.
-Ρυθμίζουν τα επίπεδα εγρήγορσης/προσοχής.
-Όλες οι αισθήσεις συνεργάζονται ώστε να αντιλαμβανόμαστε τόσο τον εαυτό μας, όσο και το κόσμο γύρω μας και να κινούμαστε με ασφάλεια–μεταφορικά & κυριολεκτικά- μέσα σε αυτόν.

Τόσο τα σώματα μας λοιπόν, όσο και η πληθώρα ερεθισμάτων από το περιβάλλον είναι πηγές αισθητηριακής πληροφορίας προς επεξεργασία. Η επεξεργασία αυτών των πληροφοριών επηρεάζει την ανάπτυξη μας, τις αντιλήψεις μας, τις συμπεριφορές μας και τις πράξεις μας. Το ίδιο συμβαίνει και με το βρέφος.

Η ανάπτυξη των αισθήσεων

Η ανάπτυξη των αισθήσεων αρχίζει από την ενδομήτρια ζωή, η οποία αποτελεί το πρώτο περιβάλλον μάθησης για το έμβρυο. Οι προγεννητικές αισθητηριακές εμπειρίες βοηθούν στη διαμόρφωση του βρεφικού εγκέφαλου (Hepper, 2015).

Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι επιστήμονες δίνουν έμφαση στην ομαλή πορεία της εγκυμοσύνης και στην αναγκαιότητα οι μητέρες να φροντίζουν τον εαυτό τους στη διάρκειά αυτής.

Με τη γέννηση το βρέφος είναι εφοδιασμένο με όλες τις αισθήσεις, ωστόσο απαιτείται χρόνος για να ωριμάσουν και να ενσωματωθούν με τα υπόλοιπα αισθητηριακά συστήματα. Οι αισθήσεις θεμελιώνουν τα πρώιμα έργα στη ζωή ενός βρέφους, όπως είναι οι σχέσεις, ο ύπνος, η σίτιση, το παιχνίδι, η κίνηση και η μάθηση.

Τα πρώτα χρόνια παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού, αφού σε καμία άλλη χρονική περίοδο ο εγκέφαλος δεν είναι τόσο δεκτικός και αποκριτικός.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε όμως ότι το κάθε βρέφος είναι μοναδικό! Επεξεργάζεται και νοηματοδοτεί την αισθητηριακή πληροφορία με το δικό του τρόπο. Έτσι, το πώς θα ανταποκριθεί, θετικά ή αρνητικά, σε ένα αισθητηριακό ερέθισμα δεν είναι τυχαίο, αλλά έχει αιτιολογία και λογική.

O τρόπος με τον οποίο το βρέφος δέχεται τα ερεθίσματα πρέπει να παρατηρείται με προσοχή, αν θέλουμε να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά του και να συμβάλλουμε στη δημιουργία ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη του.

ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ…

Να παρατηρείτε σε όλα τα στάδια το μωρό σας για να κατανοείτε πώς ανταποκρίνεται στα ερεθίσματα που λαμβάνει και να «συντονιστείτε» με τις ανάγκες του.

Παρατηρώντας το, αλληλεπιδρώντας μαζί του και δημιουργώντας ένα διεγερτικό/αισθητηριακό περιβάλλον, τίθενται οι βάσεις για τη συναισθηματική του ευεξία, την ανάπτυξη των δεξιοτήτων του, την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητά του, ικανότητες που χρειάζεται για να ευδοκιμήσει στη ζωή.

Να συνειδητοποιήσετε ότι το καλύτερο παιχνίδι του είστε εσείς!

Η κίνηση του χεριού σας, η μυρωδιά σας, ο τρόπος ομιλίας σας και οι εκφράσεις σας χτίζουν την εμπιστοσύνη μεταξύ σας και δημιουργούν την αίσθηση της ασφάλειας.
Είναι άξιο αναφοράς το γεγονός ότι το βρέφος μπορεί μέσα σε 45 ώρες από την γέννησή του να αναγνωρίσει τη φωνή σας αλλά και τη μυρωδιά σας, αποδεικνύοντας έτσι το πρωταρχικό δεσμό μεταξύ σας.

Να δημιουργήσετε ένα ασφαλές περιβάλλον!

Το μωρό σας ήρθε σε ένα κόσμο που δεν αναγνωρίζει ακόμα και έχει πάρα πολλές πληροφορίες να επεξεργαστεί. Χρειάζεται λοιπόν, αρχικά, μια περίοδο προσαρμογής για να μπορέσει να αφομοιώσει πιο ομαλά όλες αυτές τις αλλαγές.
Πολλές φορές όμως, μπορεί να αισθανθείς ότι το μωρό σου έχει ενοχληθεί από κάτι και να παρατηρήσεις κάποιες συμπεριφορές, όπως αλλαγή στο χρώμα του προσώπου του, «τεντωμένα» χέρια και πόδια, χασμουρητό, φτέρνισμα, σφιγμένα χείλη, «ανασηκωμένα» φρύδια, ή έντονο κλάμα.

Τα περισσότερα είναι μέσα στο πρόγραμμα προσαρμογής του στο νέο αυτό συναρπαστικό κόσμο. Σε αυτό το ταξίδι που διανύετε μαζί με το μωρό σας, μαθαίνετε πώς ηρεμεί, πώς του αρέσει να το κρατάτε και πώς ανταποκρίνεται στον ολοκαίνουριο αισθητηριακό κόσμο. Η προσοχή σας και η φροντίδα σας είναι τα πιο πολύτιμα εφόδιά του για να μπορέσει να ανταπεξέλθει και να αναπτυχθεί!

ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΤΕ, ΜΕ ΑΠΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ, ΝΑ ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΕΤΕ ΚΑΙ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΤΕ ΤΟ ΜΩΡΟ ΣΑΣ;

Κρατήστε το μωρό στην αγκαλιά σας με γυμνό δέρμα (“skintoskin” – επαφή δέρμα με δέρμα με το μωρό). Εσείς είστε το πιο σημαντικό αισθητηριακό περιβάλλον. Θα προσφέρει ηρεμία και θα ενισχύσει το συναισθηματικό δέσιμο.

Αφήστε το να πιάσει το δάχτυλό σας.

«Υποστηρίξτε» το χέρι του κοντά στο στόμα του.

Τοποθετήστε τα χέρια του στη μέση θέση.

Δημιουργήστε ήπια αντίσταση με το χέρι ή κάποιο σημείο του σώματός σας στην πατούσα του και αφήστε το να σπρώξει… όπως έκανε και μέσα στη κοιλίτσα της μαμάς άλλωστε. Θα εκτονωθεί, θα νιώσει ανακούφιση και θα το βοηθήσει να ηρεμήσει.

Πάρτε το αγκαλιά και κουνήστε το αργά από τη μία μεριά στην άλλη, εμπρός και πίσω.

Προσοχή: Οι αργές ρυθμικές κινήσεις είναι ηρεμιστικές, ενώ οι γρήγορες ή οι ακανόνιστες είναι διεγερτικές και μπορεί να δημιουργήσουν συναισθηματική αποδιοργάνωση.

Βάλτε το μωρό στα γόνατα σας, σε θέση πρόσωπο με πρόσωπο και διαβάστε του ή τραγουδήστε του παραμύθια και νανουρίσματα. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό ερέθισμα που συμβάλλει και στην ανάπτυξη της ομιλίας.

Κάντε massage. Σε ποιον δεν αρέσει ένα καλό μασάζ; Bonus: Το βοηθάει να ηρεμήσει, να αποκτήσει καλύτερη αίσθηση του σώματος του, και παράλληλα ενεργοποιεί όλες τις αισθήσεις.

Χρησιμοποιήστε το μάρσιππο (babywearing)! Έχει πολλά οφέλη τόσο για τη σωματική του ανακούφιση όσο και για τη ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη. Νιώθει ασφαλές και προστατευμένο όπως στo ενδομήτριο περιβάλλον.Επίσης,τα ερεθίσματα που δέχεται το μωρό στην αγκαλιά σου «διεγείρουν» τις αισθήσεις του (όπως το δυνατό άγγιγμα της αγκαλιάς σου, την κίνηση σου, αντιλαμβάνεται τις συχνές αλλαγές θέσης, το χάδι σου, κ.τ.λ.).

Αν, παρόλα αυτά, έχετε την αίσθηση ότι το μωρό σας δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει τις εισερχόμενες αισθητηριακές πληροφορίες για να ενεργήσει αποτελεσματικά στο περιβάλλον ή απλά θέλετε να ενημερωθείτε πιο συγκεκριμένα για όλα αυτά, μπορείτε -και κατά τη γνώμη μου θα πρέπει- να επικοινωνήσετε με έναν ειδικό.

Αυτά, τα πρώτα χρόνια του μωρού σας θα καθορίσουν τον τρόπο με τον οποίο θα βλέπει, ακούει, αγγίζει, κινείται και αλληλεπιδρά, τόσο με τον εαυτό του, όσο και με το περιβάλλον γύρω του για την υπόλοιπη ζωή του.

Η ενημέρωση και η πρόληψη είναι η πιο σημαντική και αποτελεσματική συμμετοχή σας στην υποστήριξη της ανάπτυξης του μωρού σας.

Γράφει η Εργοθεραπεύτρια / Ειδική στην Αισθητηριακή Ολοκλήρωση, Μαρία Μοράκη

[email protected]  |  linkedin.com/in/maria-moraki